Cơm Nóng, Cơm Nguội

Cơm nóng, cơm nguội và cơm hấp, bạn có còn nhớ món xưa không?

Cơm Nóng

Người Việt khi nói tới bữa cơm, luôn nghĩ tới cơm nóng trước. Trời có nóng cách mấy, cũng vẫn ăn cơm nóng. Cơm nóng đại diện cho bữa ăn gia đình có người chăm sóc, ấm áp và ngon lành. Bữa cơm nào mà “cơm lạnh, canh nguội” là gia đình đó đang có vấn đề. 

Trước mắt bạn đang có chén cơm nóng hổi, khói bốc nghi ngút. Đừng ăn vội. Hãy ôm chén cơm trong tay, cảm nhận hơi nóng truyền vào tay bạn. Hãy để hơi ấm bao phủ khắp người bạn như một cái ôm thân thiết từ người bạn thân lâu rồi không gặp. Hít một hơi thật sâu mùi cơm ngọt ngào, mùi hương ấy sao mà gần gũi và quen thuộc, gợi nhớ những ngày tháng được gia đình bảo bọc và nuôi dưỡng.

Giờ hãy ngắm nhìn những hột cơm óng ả như ngọc của trời, nghĩ tới cây lúa đã chắt chiu bao nắng mưa và dinh dưỡng từ đất, để bây giờ bạn có chén cơm thơm ngon nóng hổi trên tay. 

Ca dao Việt Nam có câu: 

“Ai ơi bưng bát cơm đầy,

Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần”

Người xưa thông thái thật. Ta được nhắc nhở về những giọt mồ hôi và nỗ lực ngày đêm của bao người để làm ra hạt gạo trong bát cơm hôm nay. Ăn cơm với lòng biết ơn sẽ thấy cơm ngon hơn, và tránh phung phí hột cơm quý giá. 

Nhớ thời xưa lúc thiếu ăn, có cơm nóng không độn là sướng nhất trần đời. Chỉ cần chút nước mắm dầm ớt, sang thì thêm chút tóp mỡ, ăn quên thôi. Cái hạnh phúc đơn sơ đó còn có thêm cái đoạn dạo đầu sung sướng, là đang chơi mê say với bạn thì nghe tiếng kêu của má hay chị: “Tí ơi, về ăn cơm!” Cậu bé (hay cô bé) sẽ “dạ” to một tiếng rồi co cẳng chạy về nhà rửa tay, hớn hở ngồi vô bàn. 

Thế hệ sinh ra trong thập kỷ 70 trở về trước, trước khi bắt đầu ăn thường có thói quen nói câu “Mời bố mẹ xơi cơm” hay “Dạ mời ba má thời cơm” với cha mẹ để biểu lộ lòng kính trọng. Câu này ngày nay dường như ngày càng vắng bóng. Không biết sự thay đổi này nằm ở chỗ cha mẹ ngày nay không còn dạy con cái nói câu đó hay do chính con cái cảm thấy tục lệ đó không còn cần thiết nữa?

Cơm Nguội

Cơm nóng để qua một hồi sẽ thành cơm nguội. Bạn đừng vội nhún vai, bởi cơm nguội cũng có cái ngon của cơm nguội. Có những món ăn với cơm nóng không ngon, mà với cơm nguội thì bá cháy. 

Ví dụ như cơm nguội bỏ vô nước hủ tíu, phở, bún bò còn dư mà và lua, lúc đói thiệt đói. Cơm thấm đẫm vị thịt và xương trong nước dùng, từ cô Tấm mặc áo vá vai hóa thành nàng công chúa xinh đẹp. Đây là món đơn giản và tiết kiệm của người nghèo thành thị.

Còn người ở quê xưa, có khi chỉ nắm cơm nguội với cục đường mía đen thui là đủ ấm lòng. Nhà văn Tiểu Tử kể: “Hồi đó, ông ở dưới quê với bà ngoại. Chiều nào đi học về, cũng bước vào bếp bốc một cục cơm nguội to bằng nắm tay rồi ra ngồi ngoài hiên ăn với miếng đường mía màu nâu sậm đen nhỏ bằng ngón chân cái. Vậy mà sao ngon vô cùng!” (“Cơm nguội”)

Những ngày xưa cũ, cơm nguội hay làm bạn với nước mắm kho quẹt, nước mắm dằm ớt, hay ít chao dằm với chanh đường. Nếu hên sẽ có chút tóp mỡ hay nước mỡ, chan lên cơm nguội chung với nước mắm. Đây là món mỹ vị thời thơ ấu của nhiều thế hệ người Việt lớn lên trong gian khó.

Không gì có thể sánh bằng cảm giác rạo rực khi xé con mắm cá nục thơm lừng thành miếng nhỏ bỏ lên cơm nguội, và một đũa lớn với dưa leo rồi cắn thêm miếng ớt hiểm cay xè. Khoảnh khắc cảm nhận vị ngọt bùi của cơm, tươi mát của dưa leo, đậm đà của mắm và cay của ớt sẽ là trải nghiệm cả đời khó quên. Nếu không có sẵn mắm cá, thay bằng mắm ruốc Huế pha chanh đường ớt cũng ngon như thường. 

Có một món ngọt tuyệt ngon làm từ cơm nguội là cơm khô ngào đường. Cơm nguội phơi khô, rang giòn. Đổ đường mật vô chảo, nấu cho quẹo lại, bỏ cơm rang vô đảo đều. Xúc cơm vô chén sành rồi úp ra lá chuối thành từng cụm nhỏ như trái mãng cầu. Cơm ngào ăn ngọt ngọt, giòm rụm, là món ăn vặt ưa thích của trẻ em thời xưa.

Đời sống vật chất càng cao thì những món cơm nguội đơn giản kể trên càng hiếm. Bây giờ ăn uống cái gì cũng không thiếu, có khi nào bạn bỗng thấy thèm cái vị ngon đơn giản của cơm nóng và cơm nguội ngày xưa chăng?

Cơm Hấp Trứng, Mắm và Khoai

Lúc thời gian không có nhiều, hay muốn giản tiện, thì nồi cơm có thể dùng để hấp luôn đồ ăn. Lúc cơm sôi vừa cạn nước, ta có thể bỏ vô cặp trứng gà, hột vịt, vài cái lạp xưởng, mấy khúc khô cá. Khi cơm chín thì mấy thứ này cũng vừa ngon. Lấy ra, trứng gà hột vịt dầm mắm ớt, lạp xưởng xắt lát, khô cá cắt miếng. Ăn với cơm nóng là tuyệt vời.

Siêng hơn chút thì thử làm kiểu miền Tây: bỏ miếng mắm lóc hay mắm sặt vô chén với ít thịt ba rọi xắt nhỏ, thêm vài lát ớt, nhúm hành lá rồi đem hấp trong nồi cơm. Cơm chín, chén mắm hấp cũng tỏa mùi thơm nức mũi.

Hoặc nếu có chà bông (ruốc thịt, ruốc tôm, ruốc cá) hay chút thịt cá kho keo để sẵn, thì nhớ hấp ít rau củ như cà rốt, súp lơ, cải bó xôi, đậu bắp. Mấy loại này cần cắt đủ nhỏ để dễ chín theo cơm. Làm thêm chén chao pha chanh đường ớt, chấm rau củ ăn cơm nóng với chà bông hay thịt cá kho.

Hay ta lấy vài trái bắp, đôi củ khoai mì, khoai lang, gọt vỏ cắt khúc bỏ vô khi cơm vừa sôi. Cơm chín, có luôn vài khúc khoai lang bùi bùi, khoai mì sần sật, bắp ngọt ngào làm món tráng miệng. Có khi sẵn vài ba trái chuối sáp vỏ mốc thếch nhìn thật xấu, nhưng lột vỏ hấp xong thì được cơm thuần hóa thành những trái chuối nhỏ ruột vàng ươm, dẻo bùi, chấm muối đậu phụng mặn mặn ngọt ngọt ăn hoài không biết ngán.

Cơm nóng, cơm nguội, cơm hấp, mùi vị của chúng vừa đơn giản vừa phức tạp như mùi vị của cuộc đời vậy. Khi năm tháng trôi qua, ký ức dần lên men, cuối cùng thời gian sẽ chắt lọc cho ta hương vị đáng nhớ nhất thành ngụm rượu nồng đôi khi làm mắt ta cay.

mlefood – Minh Lê