P2 Ai ăn Chè Bột Khoai Bún Tàu …

Hãy chiêm ngưỡng phiên bản khai hoang cùng tiếng rao hàng da diết của chè bột khoai.

Chè Bột Khoai 

Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc từng viết “Thơm bàn tay nhỏ”, một bài rất hay về hàng rong Sài Gòn, trong đó có nhắc tới chè tào thưng. Nhờ ông mà tôi biết một câu rao hàng xưa liên quan đến chè thưng. 

Ông khuyên tôi nghe bài vọng cổ “Gánh chè khuya” do nhạc sĩ Thu An viết về một cô bé bán chè tào thưng trong xóm nghèo. Hai nghệ sĩ cải lương gạo cội Út Trà Ôn và Út Bạch Lan ca bài này tuyệt vời. 

Quả nhiên, vừa nghe Cô Út Bạch Lan cất tiếng: “Ai ăn chè bột khoai bún tàu đậu xanh nước dừa đường cát hô..ô..ôn…”, tim tôi lập tức đập dồn dập như thể vừa gặp lại người yêu cũ. Trời ơi câu rao hàng mà lên xuống trầm bổng, ngọt ngào như một lời ru! 

Trong đầu tôi hiện lên hình ảnh những trưa hè nắng chói chang, phượng nở đỏ cành và một đứa bé nằm trên võng thiu thiu ngủ. Từ xa vọng lại tiếng rao thân thuộc ngân dài: “Ai ăn chè … hôn?” 

Không ai biết chè tào thưng đã lặng lẽ đổi sang tên mới trong câu rao hàng lạ lùng này từ bao giờ, có lẽ từ khi người bán chè không còn là người Hoa mà là những phụ nữ Việt Nam đôn hậu. Bởi cái tên chính thức quá dài, nó thường được gọi một cách  ngắn gọn là chè bột khoai.

Không như những món chè khác, chè bột khoai thường bán cỡ tám chín giờ khuya. Những buổi tối Sài Gòn và miền Nam trời mưa rả rích, ánh đèn vàng vọt hắt qua khung cửa đôi vầng sáng nhạt nhòa, từ xa trông như những tảng đá mơ hồ nổi trên mặt hồ sâu thẳm. 

Chị bán chè mặc áo bà ba vừa rẽ qua khúc quanh vào con hẻm nhỏ. Một đầu quang gánh là nồi chè lớn đặt trên lò than để giữ nóng. Đầu kia quang gánh sắp gọn gàng chén, muỗng và một xô nước dùng để rửa. Nghe tiếng gọi chè, chị hạ đôi quang gánh trước hiên nhà, ngồi ghé trên cái đòn gỗ nhỏ. 

Tay chị nhịp nhàng như múa lấy chén múc chè đưa khách. Khói bay lãng đãng. Chén chè nóng hôi hổi trong lòng bàn tay, muỗng chè ngọt ngào ấm áp đuổi bay cơn buồn ngủ và làm cái dạ dày sôi réo yên tĩnh lại. 

Chè Bột Khoai: Sáng Kiến Người Khai Hoang

Cùng lúc đó, trên sông Ông Lãnh, có cô gái chèo thuyền chở chè bột khoai bán rong như một thứ quà đêm. Tiếng rao của cô ngân dài trên sông, vương vấn như làn khói từ nồi chè cô bán. Trong cuốn “Những bước lang thang trên hè phố của gã Bình Nguyên Lộc” viết về Sài Gòn thập kỷ 1950 – 1960, nhà văn Bình Nguyên Lộc, cây bút tài năng của Sài Gòn xưa, có ấn tượng sâu sắc về món chè của cô. 

Một nhận xét độc đáo đã đến với nhà văn: 

“Đó là thứ quà hỗn hợp và hỗn độn, hình ảnh của những đợt sóng người tràn vào đây khai hoang đất mới từ ba trăm năm nay. Thứ chè ấy gồm cả những món ăn dùng để nấu thức ăn mặn như bún tàu (miến), nấm mèo (mộc nhĩ). Đặc biệt nữa là khi rao quà, họ kể hết các món ấy ra: Ai… ăn bột khoai, bún tàu… đậu xanh, nước dừa, đường cát… hôn?” (tr. 11-12, NXB Thịnh Ký 1966) 

Di dân Việt đã đến cư ngụ ở Sài Gòn và Nam Bộ từ thế kỷ 17. Trong thế kỷ 17 và 18, các Chúa Nguyễn cai trị Đàng Trong khuyến khích dân Bắc và Trung Bộ vào Nam khẩn hoang, cùng sinh sống với người Hoa tị nạn và dân bản địa Khmer và Chăm. 

Bình Nguyên Lộc nhìn thấy sự hòa nhập văn hóa và ẩm thực của nhiều dân tộc cùng sinh sống ở Sài Gòn và Nam Bộ trong chè bột khoai. Ông đã chọn từ rất tinh tế khi dùng “hỗn hợp” tượng trưng cho sự kết hợp về nguyên liệu của nhiều tộc dân, và “hỗn độn” vì có nhiều thứ mặn ngọt xen lẫn. Hai từ này càng nhấn mạnh ý “khai hoang” của nhà văn, bởi chỉ dân khai hoang mới dám chế ra một món chè bạo gan như vậy!

mlefood

Kỳ tới sẽ là một biến đổi lớn của Chè Thưng. Mời theo dõi.